تخریب ساختمان فرایندی ضروری است که معمولاً با هدف نوسازی، بازسازی یا بهسازی سازه انجام می‌شود. اما این کار با چه روش‌هایی صورت می‌گیرد و چه ضوابطی دارد؟ در ادامه، تمامی مراحل و اصول مهمی که باید در مورد تخریب ساختمان بدانید، به‌طور کامل بررسی شده است.
تخریب خانه چیست؟
هر اقدامی که منجر به حذف، بازسازی، نوسازی، تعمیر یا مرمت بخش‌هایی از ساختمان شود، در دسته تخریب قرار می‌گیرد.
در واقع تخریب جزئی معمولاً برای بازسازی و تخریب کلی برای نوسازی انجام می‌شود. اما اینکه چه زمانی باید تخریب جزئی یا کلی انجام شود، به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله موارد زیر که به آن پرداخته شده است.
- میزان فرسودگی ساختمان: آیا بنا هنوز استحکام لازم را دارد یا آسیب‌های ساختاری جدی دیده است؟ آیا امکان بازسازی آن وجود دارد؟
- صرفه اقتصادی و ایمنی: آیا بازسازی از نظر هزینه و ایمنی مقرون‌به‌صرفه است یا نوسازی گزینه بهتری خواهد بود؟
- هزینه‌های بازسازی در مقابل نوسازی: آیا هزینه بازسازی نما و ساختمان کمتر از ساخت یک ساختمان جدید است، یا در بلندمدت نوسازی ارزش بیشتری دارد؟
- محدودیت‌های منطقه‌ای: آیا قوانین و مقررات منطقه اجازه نوسازی را می‌دهند یا فقط امکان بازسازی وجود دارد؟
بررسی این عوامل کمک می‌کند تا تصمیم بهتری برای تخریب جزئی یا کلی ساختمان گرفته شود.
مراحل تخریب ساختمان
- قطع برق ساختمان: ابتدا باید برق ساختمان قطع شود تا از هرگونه خطر احتمالی جلوگیری شود.
- درخواست قطع انشعابات گاز: برای جلوگیری از هرگونه حادثه، لازم است که انشعابات گاز به طور کامل قطع شود.
- قطع آب ساختمان: قطع آب نیز برای پیشگیری از هرگونه مشکلات مرتبط با لوله‌کشی و آتش‌سوزی ضروری است.
- باز نمودن و جدا کردن شیرآلات و تجهیزات برقی و مکانیکی: تجهیزات قابل استفاده باید از ساختمان جدا و ایمن نگهداری شوند.
- ایجاد حریم ایمن: مطابق با اصول تخریب، باید حریم ایمن طبق مقررات و آیین‌نامه‌ها در اطراف ساختمان ایجاد شود تا ایمنی افراد و محیط حفظ گردد.
- جداسازی شیشه‌های درب و پنجره: شیشه‌ها باید به دقت جدا شوند تا از خطر آسیب‌دیدگی جلوگیری گردد.
- برچیدن بازشوها: در این مرحله، بازشوها مانند درب‌ها و پنجره‌ها باید برداشته شوند.
- جداسازی پنجره‌ها و چارچوب‌های درب و پنجره: پس از برچیدن بازشوها، چارچوب‌ها نیز باید از ساختمان جدا شوند.
- جداسازی عایق‌ها: در نهایت، عایق‌ها باید از ساختار ساختمان جدا و در صورتی که قابل استفاده مجدد باشند، نگهداری شوند.
انواع روش‌های تخریب ساختمان
تخریب ساختمان می‌تواند با استفاده از روش‌های مختلفی انجام شود. در اینجا به یکی از پرکاربردترین روش‌ها، یعنی روش دستی، پرداخته می‌شود:
1) روش دستی
در این روش، تخریب ساختمان به صورت دستی توسط افراد متخصص انجام می‌شود و ضایعات تخریب شده به وسیله ماشین‌ها بارگیری و به خارج از فضای کارگاه منتقل می‌شوند. این روش معمولاً برای ساختمان‌های کوچک یا ساختمان‌هایی که نیاز به تخریب جزئی دارند، استفاده می‌شود.
ویژگی‌های تخریب ساختمان با روش دستی
- سرعت پایین: این روش نسبت به سایر روش‌ها زمان بیشتری می‌برد.
- هزینه کم: چون از ماشین‌آلات سنگین استفاده نمی‌شود، هزینه‌های این روش نسبت به سایر روش‌ها کمتر است.
- ایمنی بالا: در صورتی که نکات فنی رعایت شود، ایمنی بالایی دارد.
مراحل اجرای تخریب به روش دستی
- محصور کردن محیط کارگاه: اولین گام در این روش، محصور کردن محیط اطراف کارگاه است تا از ایجاد خطرات برای افراد خارج از کارگاه جلوگیری شود. همچنین، اجرای راهروی ایمنی موقت و نصب علامت‌های هشدار ضروری است.
- جمع‌آوری وسایل اضافی: قبل از شروع تخریب، باید تمامی وسایل اضافی مانند درهای چوبی، کابینت‌ها، رادیاتورها و غیره جمع‌آوری شوند.
- شروع تخریب از سقف: عملیات تخریب باید از بالاترین قسمت ساختمان آغاز شود. زیرا در ساختمان‌های فرسوده، تخریب از پایین به بالا ممکن است باعث ریزش ناگهانی شود. برای کاهش خطر ریزش، معمولاً در مرکز سقف سوراخ‌هایی ایجاد می‌شود تا نخاله‌ها به پایین منتقل شوند.
- استفاده از ابزارهای دستی: عملیات تخریب ساختمان با استفاده از ابزارهایی نظیر پتک، کلنگ یا چکش تخریب انجام می‌شود. تخریب از سقف شروع شده و به دیوارها ادامه می‌یابد.
- برش اسکلت فلزی: پس از تخریب کامل سقف و دیوارها و جمع‌آوری عوامل اضافی مانند درب‌ها، پنجره‌ها و کانال‌های کولر، باید از هوابرش برای برش قسمت‌های فلزی اسکلت ساختمان مانند تیرها و ستون‌ها استفاده شود.
- انتقال ضایعات: در نهایت، ضایعات حاصل از تخریب با استفاده از کامیون‌ها به خارج از کارگاه منتقل می‌شوند.
این مراحل به طور مداوم در تمامی طبقات ساختمان تکرار می‌شوند تا تخریب ساختمان به طور کامل انجام شود.
2) روش مکانیکی تخریب ساختمان
در روش مکانیکی، برای تخریب ساختمان‌های قدیمی و فرسوده از ماشین‌آلات مختلف استفاده می‌شود که به کمک آنها ساختمان تخریب می‌گردد. این روش معمولاً برای ساختمان‌هایی که فضای اطراف آنها باز است و تخریب به صورت بیرونی به درون صورت می‌گیرد، مناسب است.
ویژگی‌های روش مکانیکی تخریب
- سرعت بیشتر: تخریب با ماشین‌آلات به طور کلی سریع‌تر از روش‌های دستی یا انفجاری است.
- هزینه بیشتر: این روش معمولاً هزینه بیشتری نسبت به سایر روش‌ها دارد به دلیل استفاده از ماشین‌آلات سنگین و نیروی انسانی متخصص.
- ایمنی کمتر: به دلیل استفاده از ماشین‌آلات سنگین و عدم کنترل دقیق بر روند تخریب، ایمنی کمتری دارد.
- لرزش زیاد: هنگام تخریب با ماشین‌آلات لرزش‌های زیادی ایجاد می‌شود که ممکن است برای ساختمان‌های مجاور مشکل‌ساز باشد.
نحوه تخریب با روش مکانیکی
-
بیل مکانیکی: بیل مکانیکی یکی از رایج‌ترین ابزارهای مورد استفاده برای تخریب ساختمان‌ها با ارتفاع بیش از 20 متر است. به انتهای بازوی بیل مکانیکی معمولاً ابزارهایی مانند قیچی، پیکور، سنگ شکن یا پتک وصل می‌شود که به تخریب ساختمان کمک می‌کند. تخریب از بالا به پایین انجام می‌شود و این روش ایمن‌تر از تخریب با توپ یا مواد منفجره است.
- فاصله ماشین‌آلات از لبه‌های ساختمان باید حداقل 2 متر باشد.
- فاصله ماشین‌آلات از بازشوها (درب و پنجره‌ها) باید حداقل 1 متر باشد.
- استفاده از علائم هشداردهنده و نوارهای مشخص‌کننده در اطراف مناطق فعالیت ماشین‌آلات ضروری است.
-
گوی تخریب: در این روش، از گوی فولادی سنگین استفاده می‌شود که به طور رفت و برگشتی به ساختمان برخورد می‌کند و باعث تخریب آن می‌شود. این روش به مهارت بالای اپراتور نیاز دارد و فضای زیادی برای انجام آن لازم است. گوی تخریب باعث ایجاد گرد و غبار و آلودگی صوتی زیادی می‌شود، به همین دلیل باید در مناطقی استفاده شود که نیاز به دقت بالایی ندارند.
این روش تخریب ساختمان بیشتر برای پروژه‌هایی با ابعاد بزرگ و فضای اطراف باز مناسب است و در مواردی که نیاز به سرعت بالا در تخریب باشد، کاربرد دارد.
ضوابط تخریب ساختمان
تخریب ساختمان‌ها باید با رعایت استانداردها و ضوابط خاصی انجام شود تا از بروز خطرات احتمالی جلوگیری شود. در اینجا نکاتی که برای انجام عملیات تخریب ساختمان باید رعایت شود، آورده شده است:
1) مجوزها و اطلاع رسانی
- قبل از شروع عملیات تخریب، باید تمامی مجوزهای لازم از مراجع رسمی دریافت شود.
- باید با مراجع ذی‌ربط هماهنگ کنید تا جریان آب، برق و گاز قطع شود یا در صورت نیاز، ایمن‌سازی و نگهداری آنها صورت گیرد.
- لازم است که اطلاع‌رسانی به ساکنان ساختمان‌های مجاور حداقل 1 هفته قبل از آغاز تخریب صورت گیرد.
- در صورتی که تخریب به دلیل خطرات ایمنی فوری انجام شود، این اقدام باید از پیش تایید شده توسط مرجع رسمی باشد.
- بیمه کارگاه برای حوادث احتمالی باید انجام شود.
- باید محافظت از پیاده‌روها و معابر عمومی انجام شود، و در صورت نیاز، آنها محدود یا مسدود شوند.
- داربست فلزی با پوشش توری سیمی و گونی برای حفاظت از عابران و خودروها الزامی است.
2) موارد مهم پیش از عملیات
- باید برنامه‌ریزی برای جمع‌آوری، انتقال و دفع ضایعات انجام شود. انتخاب محل مجاز برای انباشت ضایعات نیز باید مطابق با قانون “مدیریت پسماند” باشد.
- در صورتی که تخریب مکان‌هایی با تأسیسات ویژه (مانند بیمارستان‌ها یا دکل‌های مخابراتی) انجام می‌شود، باید از پیش توسط افراد متخصص بررسی و تجهیزات لازم تأمین شود.
- در صورتی که ساختمان برقگیر داشته باشد، باید ابتدا برقگیر جدا و در نزدیکی ساختمان نصب شود.
- در تخریب ساختمان‌های آسیب‌دیده یا فرسوده، باید دیوارها پیش از تخریب مهار و شمع‌بندی شوند تا از ریزش جلوگیری شود.
- اگر ساختمان در حال تخریب بلندتر از ساختمان‌های مجاور باشد، باید تدابیر ایمنی خاصی برای جلوگیری از ریزش مصالح و خطرات آن اندیشیده شود.
- هیچ‌یک از اجزای سازه نباید بیشتر از دو سوم مقاومت خود بارگذاری شوند.
3) سایر موارد مهم
- میخ‌های موجود در تخته‌ها و تیرها باید بلافاصله به داخل چوب کوبیده یا بیرون کشیده شوند.
- تمامی راه‌های ارتباطی به جز پلکان‌ها و درهایی که برای عبور کارگران استفاده می‌شوند باید در طول عملیات تخریب مسدود شوند.
- تخریب باید از بالاترین قسمت ساختمان شروع و در پایین‌ترین قسمت ادامه یابد.
- در صورتی که از مواد منفجره یا دیگر روش‌های خاص مانند کشیدن کابل و ضربه با وزنه استفاده شود، باید اقدامات ایمنی ویژه صورت گیرد.
- پس از هر نوبت کار، قسمت‌های تخریب شده نباید در معرض فشار باد یا ارتعاشات آسیب‌پذیر رها شوند.
- جمع‌آوری ضایعات و مصالح تخریب‌شده باید به مکان‌های مجاز منتقل شود و از رها کردن آنها در معابر عمومی خودداری شود.
- برای جلوگیری از انتشار گرد و غبار و حفظ بهداشت محیط، باید از عملیات آبپاشی در محل کار استفاده شود.
- تخریب در شب تنها در شرایط اضطراری و با مجوز رسمی مجاز است.
- باید قبل از تخریب سقف‌ها، راه‌های ورودی به طبقات پایین مسدود شوند تا هیچ فردی نتواند از آنها عبور کند.
- در تخریب طاق‌های شیروانی یا چوبی، ابتدا قسمت‌های پوششی سقف باید برداشته شود، سپس خرپا یا اسکلت سقف تخریب گردد.
- پیش از تخریب دیوارها، باید سوراخ‌های کف تا فاصله ۳ متری از دیوارها با پوشش مناسب مسدود شوند.
- تخریب دیوارهای حائل باید پس از نصب سازه‌های نگهبان انجام شود تا از رانش خاک جلوگیری گردد.
با رعایت این ضوابط می‌توانید عملیات تخریب را به طور ایمن و مطابق با مقررات انجام دهید و از بروز حوادث ناخواسته جلوگیری کنید.
قیمت تخریب ساختمان به چه عواملی بستگی دارد؟
هزینه تخریب ساختمان تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد که شامل موارد زیر می‌باشد:
-
نوع ساختمان و متراژ آن:
- هر چه متراژ زیر بنای ساختمان بیشتر باشد، هزینه تخریب نیز افزایش می‌یابد. همچنین، نوع ساختمان (مسکونی، تجاری، صنعتی و غیره) نیز تأثیر زیادی بر قیمت دارد. به طور کلی، ساختمان‌های بزرگتر و پیچیده‌تر به زمان و منابع بیشتری برای تخریب نیاز دارند.
-
نوع مصالح به کار رفته:
- مصالح مختلف مثل بتن، آجر، فولاد و چوب در ساختمان‌ها استفاده می‌شوند. تخریب ساختمان‌هایی که از بتن یا فولاد استفاده کرده‌اند معمولاً هزینه بیشتری دارند زیرا این مصالح مقاومت بیشتری دارند و تخریب آنها پروسه زمان‌برتر و سخت‌تری است. برای مثال، هزینه تخریب ساختمان بتنی بیشتر از ساختمان‌های آجری است.
-
اسکلت ساختمان:
- نوع اسکلت و نمای ساختمان (فلزی، بتنی یا چوبی) نیز در تعیین هزینه تأثیر دارد. برای ساختمان‌هایی که دارای اسکلت قوی‌تر هستند، عملیات تخریب طولانی‌تر و دشوارتر است، بنابراین هزینه تخریب بالاتر خواهد بود. از طرف دیگر، ساختمان‌های قدیمی‌تر و فرسوده‌تر معمولاً هزینه تخریب کمتری دارند.
-
روش تخریب:
- روش تخریب مورد استفاده (دستی، مکانیکی، انفجاری، گوی تخریب و غیره) بر هزینه تأثیرگذار است. برای مثال، تخریب به روش‌های دستی معمولاً ارزان‌تر است، اما ممکن است زمان بیشتری نیاز داشته باشد، در حالی که تخریب با ماشین‌آلات یا انفجار می‌تواند سریع‌تر و پرهزینه‌تر باشد.
-
دستمزد نیروی انسانی و ماشین‌آلات:
- دستمزد اپراتورها و رانندگان ماشین‌آلات تأثیر زیادی بر هزینه کل تخریب دارند. هزینه کرایه ماشین‌آلات (بیل مکانیکی، جرثقیل، گوی تخریب و غیره) نیز به صورت جداگانه محاسبه می‌شود و در نتیجه می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر قیمت تمام شده داشته باشد.
-
مدت زمان تخریب:
- در برخی پروژه‌ها، هزینه تخریب بر اساس مدت زمان تخریب (تعداد روزهایی که برای تخریب صرف می‌شود) محاسبه می‌شود. این موضوع در پروژه‌هایی که نیاز به کار مداوم و طولانی دارند، اهمیت دارد.
-
ضایعات و بازیافت:
- در برخی موارد، شرکت‌های تخریب ساختمان ممکن است هزینه تخریب را در ازای بازیافت ضایعات و مقابلت با مواد قابل بازیافت مانند آهن، مس، و سایر مصالح بازیافتی کاهش دهند. در این حالت، هزینه تخریب ممکن است به صفر برسد یا کاهش یابد زیرا مصالح بازیافت‌شده می‌توانند به فروش برسند.
با توجه به این عوامل، هزینه هر متر تخریب ساختمان می‌تواند متغیر باشد و برای هر پروژه به صورت جداگانه محاسبه می‌شود.
